Cumhuriyet’in yüzüncü yılını kutluyoruz… Ancak ne siyaset ne toplum düzeyinde bir 100 yıl heyecanı göze çarpıyor. Tarihçi Prof. İlber Ortaylı üzgün:
– Kimse kusura bakmasın, hiçbir cumhuriyet 100. yılını böyle kutlamaz, diyor, Amerika’dan, Fransa’dan Rusya’dan örnekler verdikten sonra:
“Halkımız Cumhuriyet’in getirdiklerinin, kazançlarının farkında değil” diye devam ediyor.
***
Yıllar içinde unutuldu veya unutturuldu…
Bağımsızlık savaşı ve onuru hangi koşullarda kazanıldı? Cumhuriyet kurulurken ülkenin genel manzarası neydi? Atatürk kendisinden başka tek bir kişinin bile Cumhuriyet’i düşünmediği bir ortamda bu muazzam projeyi nasıl gerçekleştirdi? 600 yıllık padişah egemenliği nasıl oldu da bir günde halka devredildi? Cumhuriyet Türkiye’si başta laiklik olmak üzere onca devrimi nasıl yaptı, görülmemiş hızdaki kalkınmayı nasıl sağladı?
Kitap yok, kütüphane yok, müze yok, tiyatro yok, sinema yok, radyo yok…
Halk müziğe, heykele, tiyatroya, sinemaya, baloya, sanata, spora uzak.
Bilim yok, üniversite yok…
Cumhuriyet böyle bir miras devralmıştı. Bu enkazı çağdaş bir ulusa dönüştürdü.
Ancak bu muazzam devrimin büyüklüğü sonraki yıllarda halka gereğince anlatılmadı. Çünkü Atatürk’ün ölümünden sonra Türkiye Amerikan emperyalizminin çizdiği dünya sistemi içine girdi, Atatürk’ün bağımsızlık esasına dayalı ilkeleri adım adım rafa kaldırıldı. Yetmedi… Cumhuriyet dönemi ve Atatürk’ün kişiliği hakkında yıllardır sistemli bir kampanya sürdürülüyor. “1930’ların Türkiye’si” adı altında Cumhuriyet dönemi karalanıyor.
Cumhuriyet’i, 100. yılda hüzünle karşılıyoruz…
HARFLER
Cumhuriyet devrimlerinin öncüsü Atatürk, o devrimleri halka benimsetmek için de zekice projeler uygulamıştır. Atatürk’ün kütüphane memuru Nuri Ulusu, “Atatürk’ten Duymadığınız Anılar” adlı kitapta harf devriminin ardından tanık olduğu olayı anlatıyor:
“Atatürk Cumhurbaşkanlığı bando şefi Miralay Zeki Bey’i çağırttı. Köşkün kapısının önüne bir masa koydular. Atatürk yeni Türk harflerini burada derhal notaya alıp bandoda çaldırabilir misiniz, dedi. Miralay “Emredersiniz Paşam” dedi. Hemen notayı yaptı. Notalar teksir edildi, bando mızıkacılarına verildi. Başladı bando şu şekilde A, O, U, İ, E, Ö, Ü, İ, B, C, Ç, D, F, G, H, J, K diye çalmaya… Harfleri marş şeklinde notalarla söyledik. O zaman Ankara’da iki bando var. Atatürk dedi ki:
“Bu bandolar bu marşı Meclis bahçesi ve Kızılay’da akşamları 16.30’dan 18.00’e kadar çalacaklar… Yeni Türk harflerini dairelerden işlerinden çıkan halk dinleyecek, yeni alfabeyi halkın kulağına dolduracağız…”
PARLAK HAMLELER
Cumhuriyet’in Atatürk’ün sağlığında yaptığı ekonomik ve sosyal hamleleri buraya sığdırmaya imkân yok. Örnek olarak son iki yılı alalım. Dış borç almadan, denk bütçe esası bozulmadan, enflasyonu arttırmadan bakınız neler yapılmış:
1937
* Sümerbank Konya Ereğlisi Dokuma Fabrikası üretime başladı.
* Kozlu Kömür İşletmeleri yabancılardan satın alındı.
* Çatalağzı- Zonguldak demiryolu açıldı.
* Ankara’da ilk Bira Fabrikası kuruldu.
* Toprakkale- İskenderun demiryolu yabancılardan satın alındı.
* Ankara’da Motorlu Tayyarecilik Okulu açıldı.
* Urfa’da Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği açıldı.
* Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası açıldı.
* Denizbank kuruldu.
* İstanbul ve Trakya Demiryolları yabancılardan satın alındı.
* Diyarbakır- Cizre Demiryolu açıldı.
* Yozgat Elektrik Santralı hizmete verildi
1938
* Gemlik Suni İpek Fabrikası açıldı.
* İzmir Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı.
* Ankara Radyoevi hizmete girdi.
* Divriği Demir Madenleri üretime başladı.
* Bursa Merinos Fabrikası faaliyete geçti.,
* Murgul Bakır İşletmeleri satın alındı.
* Devlet Havayolları Genel Müdürlüğü kuruldu.
* Eskişehir İspirto Fabrikası açıldı.
* İstanbul Elektrik Şirketi yabancılardan satın alındı.
* Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) kuruldu.
* Sivas- Erzincan demiryolu açıldı.
* Giresun’da Fiskobirlik kuruldu.
